تحولات فضایی ناشی از توسعه برون زا و همزیستی بین شهر صنعتی البرز و شهر الوند

شهرها بسان موجودات زنده همواره در حال تحول و پویایی هستند. هر شهر در فضاهایی از ابعاد ناحیه ای، ملی، قاره ای و حتی جهانی با تغییرات جمعیتی، اقتصادی و تکنولوژیکی موجودیت می یابد. هر یک از این فضاها به عنوان یک سیستم، نیروهای متفاوتی را بر شهر تحمیل می کند که بنیادهای اقتصادی و رفتارهای جمعیتی آن را تحت تاثیر قرار می دهد و این نیروها که نیروهای «برون زا» نامیده می شوند در سطوح متفاوت عمل می کنند و گاهی شعاع عملشان در مقیاس ناحیه ای، منطقه ای و ملی قو ی تر است و از طرفی هسته های جمعیتی نیز در تقابل با نیروهای خارجی واکنش نشان داده و محل تقاطع این واکنش ها مکانی است که بافت کالبدی شهر در آن نمایان گشته و در برابر نیروهای برون زا واکنش نشان داده و برحسب ترکیبات و نقش شهرها، دینامیک شهری بخصوصی را ایجاد نموده و چهره و بافت جدیدی به کالبد فیزیکی شهر، تحمیل نموده، زمینه تغییرات در محتوا و ساختارهای اجتماعی- اقتصادی آن را فراهم می نماید. صنایع کارخانه ای که پویا ترین بخش صنعت هستند یکی از اساسی ترین متدها در استراتژی های برنامه ریزی و شکل دهی اقتصاد فضا هستند از سویی جایایی و مکان گزینی مناسب برای نیروهای مولد(صنایع) یکی از عوامل اصلی بالا بردن ضریب کارایی تولید اجتماعی، اقتصادی است. لذا مکان گزینی و مکان یابی صنعتی در عمل نیازمند مطالعات نظری و کاربردی است در این چارچوب ضرورت برپایی صنایع در نواحی خاص توجیه می گردد و سپس مطالعه درباره موضوع دقیق فعالیت صنعتی در چارچوب نظری تداوم می یابد و بر حسب این ضرورت تحقیق حاضر در پی شناخت عوامل موثر تحولات فضایی ناشی از توسعه برون زا در همزیستی بین شهر صنعتی البرز و شهر الوند می باشد و سوال اساسی که پاسخگویی به آن چهارچوب اصلی این تحقیق را مشخص می نماید این است که گسترش فیزیکی و ساخت کالبدی- فضایی شهر الوند در چند دهه اخیر تحت تاثیر چه عوامل و نیروهایی قرار داشته و مکانیزم آن چگونه بوده است و شهر صنعتی البرز چه تاثیری بر روند این محاسبات داشته است.برای تحلیل عوامل فوق از شیوه های تحلیل اشتغال،رشد جمعیت، تعیین نقش اقتصادی شهر، مدلهای آنتروپی شانون و هلدرن استفاده شده است این تفکیک به تفکیک 5 دهه در فاصله زمانی 85-1335 انجام شده و با استفاده از روش های شانون و هلدرن در دوره های مختلف مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است .نتایج و یافته های این تحقیق نشان میدهد که: 1- توسعه فیزیکی و همزیستی کارکردی در شهر الوند در چند دهه اخیر عمدتاً تحت تاثیر توسعه شهر صنعتی البرز بوده است و ایجاد شهر صنعتی البرز به عنوان عاملی مهم در جذب جمعیت مهاجر به شهر الوند بوده است. 2- شهر صنعتی البرز فقط در جهت افزایش جمعیت شهر الوند مثمر ثمر بوده است و در بقیه عملکرد ها به عنوان انگلی خویش را به ساختار و کالبد فیزیکی شهر الوند چسبانده و از امکانات حداقلی شهر الوند، استفاده حداکثری را در جهت بهره برداری و سودآوری بیشتر کرده است. 3- کارکرد اصلی شهر الوند طی سالهای مورد بحث «خوابگاهی و عمدتاً در خدمت کارکنان شهر صنعتی البرز بوده است و با شهر شدن الوند در سال 1361 و گسترش برخی خدمات دولتی و غیره به عنوان نقش دوم (خوابگاهی – خدماتی) مطرح شده است. باتوجه به نقش مهم سطوح عملکرد اداری – سیاسی در رشد شهری در ایران تحولات ساخت اجتماعی – فضایی شهر الوند در چند دهه گذشته دو عامل مهم مهاجرت روستائیان و سیاست های دولت چه قبل از تصویب شهر و چه پس از آن نقش مهمی ایفا کرده است. هر دو عامل ذکر شده تحت سیطره و نفوذ صنعت بوده است و این تغییرات بازار کار بوده است که سرمنشاء مهاجرت و توسعه شهر نشینی گردیده است لذا پیشنهاد می گردد در مکان یابی صنعتی برای هر شهر متناسب با جمعیت و جایگاه و نقش آن در سطح ناحیه ای و ملی از سطوح مناسب عملکردهای اداری برخوردار گردد. همچنین برای تعادل در نظام سکونتگاهی شهر مورد بررسی باید شهرسازی بر شهرنشینی تقدم یافته و بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته و تقویت گردد.